رفوگری
•
رفوگری
هنر و صنعت دستی سنتی، برای ترمیم و احیای بخشی از انواع بافته‌ها و دوخته‌های فرسوده و آسیب‌دیده، به گونه‌ای که بعد از ترمیم، قابل تمیز با قسمت سالم نباشد. این عمل در نظام تقسیم کار اجتماعی در فرهنگ مردم، به عهد? رفوگران و پینه‌دوزان است.
رفوگران فرش می‌بایست از صنعت قالی‌بافی و صنایع جانبی آن، ازجمله طراحی، نقشه‌خوانی، رنگرزی و بافتن فرش آگاهی می‌داشتند و هنوز هم دارند. آنها باید رنگها را بشناسند و مفهوم و معنای آنها را درک کنند چراکه به‌دست‌آوردن رنگ مورد نیاز در فرش از بازار در بسیاری موارد امکان‌پذیر نیست عیبهای مربوط به چله، ریشه و بخشهای مربوط به گلیم‌باف آن را شناسایی کند
فرشهایی که نیاز به رفو پیدا می‌کنند، دو گونه‌اند: اول، آنهایی که خرابی‌شان اندک، و تنها مختصری از آنها خراب شده باشد؛ دوم، آنهایی که صدم? زیادتری دیده، و ضرورت وصله پیدا کرده‌اند. شرط نخست رفوکار این است که انواع نخها را ازلحاظ تنوع جنس و رنگ در اختیار داشته باشد و دربار? وصله‌کاری شرط این است که وصله‌ای از سرِ خودِ آن فرش را در اختیارش قرار دهند
به‌طورکلی، رفوگری انواع گوناگونی دارد: یکی از آنها رفوگری ساده، همچون ترمیم دررفتگی شیرازه و پارگی ریشه‌ها، و رفع لکه‌های سطحی است. در رفوگری ساده ممکن است رفوگر به متن و نقش? فرش کاری نداشته باشد؛ او می‌تواند با واردکردن نخ مشابه چله در گلیم‌باف فرش و در قسمت لب? آن، چله‌ها را کامل کند. نوع دیگر آنْ رفوگری متوسط، و مشتمل بر ترمیم ساییدگیها و پارگیهای کوچک است. نوع دیگرْ رفوگری مربوط به بیدزدگی است؛ چون بخشهای زیادی از فرش، یعنی گرهها و پرز آن، از پشم، و مورد توجه بید است، بیدزدگی از صدمات عمد? فرش است
در بیدزدگی عموماً پشم فرش خورده می‌شود و چل? پنبه‌ای آن باقی می‌ماند. در این حال، ابتدا نقش? فرش را تعیین، و پس از آماده‌کردن رنگها، با کمک سوزن مخصوص، پرزهای فرش را ترمیم می‌کنند. گاهی نیز گرههای ناقص را بیرون می‌آورند و چون چل? فرش سالم مانده است، مجدداً محل بیدخورده را از رو و پشت، طبق نقشه رفو می‌کنند
ابزار رفو
وسایل رفوگری لباس فقط سوزن، نخ و قیچی است ابزارهایی که برای رفوگری فرش به کار می‌روند، عبارت‌اند از: قلاب پشت، که دارای طولی حدود 12 سانتی‌متر با دست? چوبی و مدور است و میله‌ای فلزی با زایده‌ای کوچک دارد و از آن برای ترمیم خواب پشت فرش استفاده می‌کنند؛ قلاب تبریزی، که از آن برای بافت و زدن گره در پوسیدگیهای گسترده استفاده می‌کنند؛ چاقوی خواب، که بسیار ظریف‌تر از قلاب تبریزی است و برای رفو در خواب فرش به کار می‌رود؛ سوزن‌کش، که بسیار ظریف‌تر از انبر است و لبه‌هایی باریک دارد و برای بیرون‌کشیدن و یا فروبردن سوزن به کار می‌رود؛ سوزنهای کلفت و نازک، با دهانه‌هایی گشاد و یا تنگ، که جهت به‌کارگیری نخهای کلفت و نازک در چله‌کشی و دوخت بخشهای ظریف مورد استفاده است؛ قیچی پرداخت و قیچی صاف نیز از دیگر ابزارهای مورد استفاده در رفوگری فرش‌اند
کلیه، که ابزاری مانند برس سیمی ولی ظریف‌تر از آن است، با سوزنهای ریز و کوتاه، که با کشیدن آن بر روی قسمتهای پرداخت‌شده، پرزها را مرتب می‌کنند و اضاف? خامه‌ها را بیرون می‌آورند؛ از اصلی‌ترین وسایل رفو دستگاه چوبی یا دار رفوگری ــ همچون دار قالی ــ است