فرش ایران

در گذشته شغل رفوگریِ پارچه و لباس در شهرهای مختلف ایران برقرار بود. در بازار تهران نیز رفوگری لباس رواج قابل توجهی داشت  زیرا پارچه‌های  گران‌بها را مردم به‌سهولت کنار نمی‌زدند و تمام پارچه‌ها و لباسهای گران‌بها را اگر صدمه می‌دیدند، به رفوگر می‌دادند. رفوگران همیشه کارشان رونق داشت، ولی درآمد چندانی نداشتند

پیش? رفوگران و پینه‌دوزان بیرجند از مشاغل قدیم بوده است و آنها بازار خاص خودشان را داشتند . سمنانیها رفوگران را «همگر» می‌نامیدند؛ همگران در مغازه‌هایی کوچک و با ابزارهایی اندک به این کار مشغول بودند 

در سمنان، قبل از برافراشتن خیمه و تکایا برای مراسم عاشورا، چادر را در وسط تکیه پهن می‌کردند، و زنان دور آن می‌نشستند و به ترمیم پارگیها و رفوی آن می‌پرداختند و برای افراشتن آماده‌اش می‌کردند.

در داریون فارس، پینه‌دوز دوخت‌ودوز وصله‌های ملکی (کفشهای بافته‌شده از ریسمان پنبه‌ای) و دولهای کشاورزی را بر عهده داشت؛ او با ابزارهای ابتدایی دستی مانند قیچی، تکه‌های چرم، لاستیک، نخ و دروش (درفش) کار خود را انجام می‌داد.

ترمیم پارگی فرش

در مشهد نیز به کسی که کارش مرمت کفشهای پاره و فرسوده است، «پینه‌دوز» یا «لخته‌دوز» می‌گویند؛ کار پینه‌دوز دوباره‌دوزی زیره، وصله‌کردن رویه، نیم‌تخت‌دوزی و تعویض پاشنه، و شستن و سفیدکردن گیوه بود.

در مثلها «پینه‌دوزی موقوف» به معنای عدم تجسس در زندگی افراد بیان می‌شود؛ همچنین در مواردی که کسی ادعایی برخلاف واقع یا برخلاف استعداد روحی یا نیروی بدنی خود کند، به‌صورت هزل، مثل «پینه‌دوزی موقوف» را برای او به کار می‌برند  در جایی که کسی با حیله و تدبیر بسیار، دل مردی خسیس را به خود رام کند، مثل «پاره‌دوز جنها را تسخیر کرده» به کار می‌رود مثل «کفش پینه‌دوز پاشنه ندارد» نیز مترادف و همتای «کوزه‌گر از کوزه‌شکسته آب می‌خورد»، به کار می‌رود .

آیا فرش ماشینی رفو می شود

در حکایتی آمده است: پینه‌دوزی از کسی طلبکار بود و بدهکار بدحسابی می‌کرد و طلب او را نمی‌داد. پینه‌دوز عاقبت خسته شد و یک روز مشته‌ای (ابزاری فلزی برای کوبیدن چرم) داخل بقچه گذاشت و به سراغ بدهکار رفت تا طلبش را وصول کند و کار یکسره شود. وقتی به در خان? بدهکار رسید، سگ به او حمله کرد. پینه‌دوز انبان را بر سگ زد و سگ را کشت. مثل «سگ داند و پینه‌دوز در انبان چیست» از این داستان گرفته شده است.

مهارت رفوگر در پیوندزدن پارچه‌های پاره و آسیب‌دیده، موضوع برخی از حکایتها و داستانهای کهن است و برای هرکس که بتواند محل رفو را تشخیص دهد، جایزه‌ای در نظر گرفته می‌شود و یا مزد کار را بازمی‌گیرد. ظرافت و دقت عمل رفوگر دست‌مایه‌ای برای برخی از حکایتها و داستانها ست که پادشاه و حاکم وقت آن را تحسین می‌کند. رفوکردن جامه و چیزهای دیگر در خواب، دلیل بر جنگ و خصومت است و شخص با همه‌کس به جنگ برخیزد

رفوگری

 هنر و صنعت دستی سنتی، برای ترمیم و احیای بخشی از انواع بافته‌ها و دوخته‌های فرسوده و آسیب‌دیده، به گونه‌ای که بعد از ترمیم، قابل تمیز با قسمت سالم نباشد. این عمل در نظام تقسیم کار اجتماعی در فرهنگ مردم، به عهد? رفوگران و پینه‌دوزان است. 

رفوگران فرش می‌بایست از صنعت قالی‌بافی و صنایع جانبی آن، ازجمله طراحی، نقشه‌خوانی، رنگرزی و بافتن فرش آگاهی می‌داشتند و هنوز هم دارند. آنها باید رنگها را بشناسند و مفهوم و معنای آنها را درک کنند چراکه به‌دست‌آوردن رنگ مورد نیاز در فرش از بازار در بسیاری موارد امکان‌پذیر نیست عیبهای مربوط به چله، ریشه و بخشهای مربوط به گلیم‌باف آن را  شناسایی کند 

فرشهایی که نیاز به رفو پیدا می‌کنند، دو گونه‌اند: اول، آنهایی که خرابی‌شان اندک، و تنها مختصری از آنها خراب شده باشد؛ دوم، آنهایی که صدم? زیادتری دیده، و ضرورت وصله پیدا کرده‌اند. شرط نخست رفوکار این است که انواع نخها را ازلحاظ تنوع جنس و رنگ در اختیار داشته باشد و دربار? وصله‌کاری شرط این است که وصله‌ای از سرِ خودِ آن فرش را در اختیارش قرار دهند

به‌طورکلی، رفوگری انواع گوناگونی دارد: یکی از آنها رفوگری ساده، همچون ترمیم دررفتگی شیرازه و پارگی ریشه‌ها، و رفع لکه‌های سطحی است. در رفوگری ساده ممکن است رفوگر به متن و نقش? فرش کاری نداشته باشد؛ او می‌تواند با واردکردن نخ مشابه چله در گلیم‌باف فرش و در قسمت لب? آن، چله‌ها را کامل کند. نوع دیگر آنْ رفوگری متوسط، و مشتمل بر ترمیم ساییدگیها و پارگیهای کوچک است. نوع دیگرْ رفوگری مربوط به بیدزدگی است؛ چون بخشهای زیادی از فرش، یعنی گرهها و پرز آن، از پشم، و مورد توجه بید است، بیدزدگی از صدمات عمد? فرش است

در بیدزدگی عموماً پشم فرش خورده می‌شود و چل? پنبه‌ای آن باقی می‌ماند. در این حال، ابتدا نقش? فرش را تعیین، و پس از آماده‌کردن رنگها، با کمک سوزن مخصوص، پرزهای فرش را ترمیم می‌کنند. گاهی نیز گرههای ناقص را بیرون می‌آورند و چون چل? فرش سالم مانده است، مجدداً محل بیدخورده را از رو و پشت، طبق نقشه رفو می‌کنند

ابزار رفو

وسایل رفوگری لباس فقط سوزن، نخ و قیچی است ابزارهایی که برای رفوگری فرش به کار می‌روند، عبارت‌اند از: قلاب پشت، که دارای طولی حدود 12 سانتی‌متر با دست? چوبی و مدور است و میله‌ای فلزی با زایده‌ای کوچک دارد و از آن برای ترمیم خواب پشت فرش استفاده می‌کنند؛ قلاب تبریزی، که از آن برای بافت و زدن گره در پوسیدگیهای گسترده استفاده می‌کنند؛ چاقوی خواب، که بسیار ظریف‌تر از قلاب تبریزی است و برای رفو در خواب فرش به کار می‌رود؛ سوزن‌کش، که بسیار ظریف‌تر از انبر است و لبه‌هایی باریک دارد و برای بیرون‌کشیدن و یا فروبردن سوزن به کار می‌رود؛ سوزنهای کلفت و نازک، با دهانه‌هایی گشاد و یا تنگ، که جهت به‌کارگیری نخهای کلفت و نازک در چله‌کشی و دوخت بخشهای ظریف مورد استفاده است؛ قیچی پرداخت و قیچی صاف نیز از دیگر ابزارهای مورد استفاده در رفوگری فرش‌اند

کلیه، که ابزاری مانند برس سیمی ولی ظریف‌تر از آن است، با سوزنهای ریز و کوتاه، که با کشیدن آن بر روی قسمتهای پرداخت‌شده، پرزها را مرتب می‌کنند و اضاف? خامه‌ها را بیرون می‌آورند؛ از اصلی‌ترین وسایل رفو دستگاه چوبی یا دار رفوگری ــ همچون دار قالی ــ است